Mémentos - Droit administratif - 16e - 138

136

MÉMENTOS - DROIT ADMINISTRATIF

service, en contrepartie soit du droit d'exploiter l'ouvrage qui fait l'objet du contrat, soit
de ce droit assorti d'un prix.
La jurisprudence a dégagé un corps de principes communs, constituant la théorie générale des contrats administratifs.

1* LA QUALIFICATION
Aucun critère formel ne permet à lui seul de reconnaître le contrat administratif. Il faut
rechercher si un texte résout la question, à défaut, appliquer les critères jurisprudentiels.
Ces critères s'appliquent à tout contrat, notamment de recrutement d'agents conclus
entre des personnes publiques ou privées françaises en France2.

A - La qualification législative
Des contrats, même passés entre des personnes privées, sont administratifs par détermination de la loi : marchés publics, contrats comportant occupation du domaine public et
ventes d'immeubles de l'État (CGPPP, art. L. 3331-1), ou contrats de partenariat...3. Il
existe aussi des contrats de droit privé par qualification de la loi. Un marché passé par des
personnes privées appliquant spontanément des règles de droit public alors qu'elles ne
s'imposent pas reste de droit privé4.
Le juge se reconnaît le pouvoir de requalifier le contrat5. La qualification du contrat
s'apprécie à la date de la conclusion de ce dernier, que ce contrat soit administratif ou
de droit privé. La qualification législative postérieure à la conclusion du contrat, si elle ne
prévoit pas son application rétroactive, est sans effet sur la nature de ce dernier, qui
s'apprécie à l'aune des critères jurisprudentiels applicables au moment de sa passation.

B - Les critères jurisprudentiels
La jurisprudence s'attache à trois éléments : les parties au contrat, l'objet et les clauses
du contrat. Un contrat ne peut être administratif que si l'une des parties au moins est
une personne morale de droit public. Il doit de plus répondre à un second critère,
alternatif6 : l'objet du contrat doit se rattacher à l'exécution même du service public ou
une clause exorbitante du droit commun doit figurer au contrat.
Si ces critères demeurent la base du droit positif, leur application se révèle souvent délicate, la jurisprudence et la législation y apportant exceptions et nuances.
--
2.
3.
4.
5.
6.

CE, 25 juill. 2008, Institut européen d'archéologie sous-marine : Lebon, p. 802.
Cass. 2e civ., 5 déc. 2013, no 12-10139.
T. confl., 17 déc. 2001, Sté Rue Impériale de Lyon : Lebon, p. 761.
CE, avis, 16 mai 2001, Mlle Joly, Mlle Padroza : Lebon, p. 237.
T. confl., 7 juill. 1980, Sté d'exploitation touristique de la Haute-Maurienne : Lebon, p. 509 ; 21 mars
1983, UAP : Lebon, p. 537.



Mémentos - Droit administratif - 16e

Table des matières de la publication Mémentos - Droit administratif - 16e

Mémentos - Droit administratif - 16e - 1
Mémentos - Droit administratif - 16e - 2
Mémentos - Droit administratif - 16e - 3
Mémentos - Droit administratif - 16e - 4
Mémentos - Droit administratif - 16e - 5
Mémentos - Droit administratif - 16e - 6
Mémentos - Droit administratif - 16e - 7
Mémentos - Droit administratif - 16e - 8
Mémentos - Droit administratif - 16e - 9
Mémentos - Droit administratif - 16e - 10
Mémentos - Droit administratif - 16e - 11
Mémentos - Droit administratif - 16e - 12
Mémentos - Droit administratif - 16e - 13
Mémentos - Droit administratif - 16e - 14
Mémentos - Droit administratif - 16e - 15
Mémentos - Droit administratif - 16e - 16
Mémentos - Droit administratif - 16e - 17
Mémentos - Droit administratif - 16e - 18
Mémentos - Droit administratif - 16e - 19
Mémentos - Droit administratif - 16e - 20
Mémentos - Droit administratif - 16e - 21
Mémentos - Droit administratif - 16e - 22
Mémentos - Droit administratif - 16e - 23
Mémentos - Droit administratif - 16e - 24
Mémentos - Droit administratif - 16e - 25
Mémentos - Droit administratif - 16e - 26
Mémentos - Droit administratif - 16e - 27
Mémentos - Droit administratif - 16e - 28
Mémentos - Droit administratif - 16e - 29
Mémentos - Droit administratif - 16e - 30
Mémentos - Droit administratif - 16e - 31
Mémentos - Droit administratif - 16e - 32
Mémentos - Droit administratif - 16e - 33
Mémentos - Droit administratif - 16e - 34
Mémentos - Droit administratif - 16e - 35
Mémentos - Droit administratif - 16e - 36
Mémentos - Droit administratif - 16e - 37
Mémentos - Droit administratif - 16e - 38
Mémentos - Droit administratif - 16e - 39
Mémentos - Droit administratif - 16e - 40
Mémentos - Droit administratif - 16e - 41
Mémentos - Droit administratif - 16e - 42
Mémentos - Droit administratif - 16e - 43
Mémentos - Droit administratif - 16e - 44
Mémentos - Droit administratif - 16e - 45
Mémentos - Droit administratif - 16e - 46
Mémentos - Droit administratif - 16e - 47
Mémentos - Droit administratif - 16e - 48
Mémentos - Droit administratif - 16e - 49
Mémentos - Droit administratif - 16e - 50
Mémentos - Droit administratif - 16e - 51
Mémentos - Droit administratif - 16e - 52
Mémentos - Droit administratif - 16e - 53
Mémentos - Droit administratif - 16e - 54
Mémentos - Droit administratif - 16e - 55
Mémentos - Droit administratif - 16e - 56
Mémentos - Droit administratif - 16e - 57
Mémentos - Droit administratif - 16e - 58
Mémentos - Droit administratif - 16e - 59
Mémentos - Droit administratif - 16e - 60
Mémentos - Droit administratif - 16e - 61
Mémentos - Droit administratif - 16e - 62
Mémentos - Droit administratif - 16e - 63
Mémentos - Droit administratif - 16e - 64
Mémentos - Droit administratif - 16e - 65
Mémentos - Droit administratif - 16e - 66
Mémentos - Droit administratif - 16e - 67
Mémentos - Droit administratif - 16e - 68
Mémentos - Droit administratif - 16e - 69
Mémentos - Droit administratif - 16e - 70
Mémentos - Droit administratif - 16e - 71
Mémentos - Droit administratif - 16e - 72
Mémentos - Droit administratif - 16e - 73
Mémentos - Droit administratif - 16e - 74
Mémentos - Droit administratif - 16e - 75
Mémentos - Droit administratif - 16e - 76
Mémentos - Droit administratif - 16e - 77
Mémentos - Droit administratif - 16e - 78
Mémentos - Droit administratif - 16e - 79
Mémentos - Droit administratif - 16e - 80
Mémentos - Droit administratif - 16e - 81
Mémentos - Droit administratif - 16e - 82
Mémentos - Droit administratif - 16e - 83
Mémentos - Droit administratif - 16e - 84
Mémentos - Droit administratif - 16e - 85
Mémentos - Droit administratif - 16e - 86
Mémentos - Droit administratif - 16e - 87
Mémentos - Droit administratif - 16e - 88
Mémentos - Droit administratif - 16e - 89
Mémentos - Droit administratif - 16e - 90
Mémentos - Droit administratif - 16e - 91
Mémentos - Droit administratif - 16e - 92
Mémentos - Droit administratif - 16e - 93
Mémentos - Droit administratif - 16e - 94
Mémentos - Droit administratif - 16e - 95
Mémentos - Droit administratif - 16e - 96
Mémentos - Droit administratif - 16e - 97
Mémentos - Droit administratif - 16e - 98
Mémentos - Droit administratif - 16e - 99
Mémentos - Droit administratif - 16e - 100
Mémentos - Droit administratif - 16e - 101
Mémentos - Droit administratif - 16e - 102
Mémentos - Droit administratif - 16e - 103
Mémentos - Droit administratif - 16e - 104
Mémentos - Droit administratif - 16e - 105
Mémentos - Droit administratif - 16e - 106
Mémentos - Droit administratif - 16e - 107
Mémentos - Droit administratif - 16e - 108
Mémentos - Droit administratif - 16e - 109
Mémentos - Droit administratif - 16e - 110
Mémentos - Droit administratif - 16e - 111
Mémentos - Droit administratif - 16e - 112
Mémentos - Droit administratif - 16e - 113
Mémentos - Droit administratif - 16e - 114
Mémentos - Droit administratif - 16e - 115
Mémentos - Droit administratif - 16e - 116
Mémentos - Droit administratif - 16e - 117
Mémentos - Droit administratif - 16e - 118
Mémentos - Droit administratif - 16e - 119
Mémentos - Droit administratif - 16e - 120
Mémentos - Droit administratif - 16e - 121
Mémentos - Droit administratif - 16e - 122
Mémentos - Droit administratif - 16e - 123
Mémentos - Droit administratif - 16e - 124
Mémentos - Droit administratif - 16e - 125
Mémentos - Droit administratif - 16e - 126
Mémentos - Droit administratif - 16e - 127
Mémentos - Droit administratif - 16e - 128
Mémentos - Droit administratif - 16e - 129
Mémentos - Droit administratif - 16e - 130
Mémentos - Droit administratif - 16e - 131
Mémentos - Droit administratif - 16e - 132
Mémentos - Droit administratif - 16e - 133
Mémentos - Droit administratif - 16e - 134
Mémentos - Droit administratif - 16e - 135
Mémentos - Droit administratif - 16e - 136
Mémentos - Droit administratif - 16e - 137
Mémentos - Droit administratif - 16e - 138
Mémentos - Droit administratif - 16e - 139
Mémentos - Droit administratif - 16e - 140
Mémentos - Droit administratif - 16e - 141
Mémentos - Droit administratif - 16e - 142
Mémentos - Droit administratif - 16e - 143
Mémentos - Droit administratif - 16e - 144
Mémentos - Droit administratif - 16e - 145
Mémentos - Droit administratif - 16e - 146
Mémentos - Droit administratif - 16e - 147
Mémentos - Droit administratif - 16e - 148
Mémentos - Droit administratif - 16e - 149
Mémentos - Droit administratif - 16e - 150
Mémentos - Droit administratif - 16e - 151
Mémentos - Droit administratif - 16e - 152
Mémentos - Droit administratif - 16e - 153
Mémentos - Droit administratif - 16e - 154
Mémentos - Droit administratif - 16e - 155
Mémentos - Droit administratif - 16e - 156
Mémentos - Droit administratif - 16e - 157
Mémentos - Droit administratif - 16e - 158
Mémentos - Droit administratif - 16e - 159
Mémentos - Droit administratif - 16e - 160
Mémentos - Droit administratif - 16e - 161
Mémentos - Droit administratif - 16e - 162
Mémentos - Droit administratif - 16e - 163
Mémentos - Droit administratif - 16e - 164
Mémentos - Droit administratif - 16e - 165
Mémentos - Droit administratif - 16e - 166
Mémentos - Droit administratif - 16e - 167
Mémentos - Droit administratif - 16e - 168
Mémentos - Droit administratif - 16e - 169
Mémentos - Droit administratif - 16e - 170
Mémentos - Droit administratif - 16e - 171
Mémentos - Droit administratif - 16e - 172
Mémentos - Droit administratif - 16e - 173
Mémentos - Droit administratif - 16e - 174
Mémentos - Droit administratif - 16e - 175
Mémentos - Droit administratif - 16e - 176
Mémentos - Droit administratif - 16e - 177
Mémentos - Droit administratif - 16e - 178
Mémentos - Droit administratif - 16e - 179
Mémentos - Droit administratif - 16e - 180
Mémentos - Droit administratif - 16e - 181
Mémentos - Droit administratif - 16e - 182
Mémentos - Droit administratif - 16e - 183
Mémentos - Droit administratif - 16e - 184
Mémentos - Droit administratif - 16e - 185
Mémentos - Droit administratif - 16e - 186
Mémentos - Droit administratif - 16e - 187
Mémentos - Droit administratif - 16e - 188
Mémentos - Droit administratif - 16e - 189
Mémentos - Droit administratif - 16e - 190
Mémentos - Droit administratif - 16e - 191
Mémentos - Droit administratif - 16e - 192
Mémentos - Droit administratif - 16e - 193
Mémentos - Droit administratif - 16e - 194
Mémentos - Droit administratif - 16e - 195
Mémentos - Droit administratif - 16e - 196
Mémentos - Droit administratif - 16e - 197
Mémentos - Droit administratif - 16e - 198
Mémentos - Droit administratif - 16e - 199
Mémentos - Droit administratif - 16e - 200
Mémentos - Droit administratif - 16e - 201
Mémentos - Droit administratif - 16e - 202
Mémentos - Droit administratif - 16e - 203
Mémentos - Droit administratif - 16e - 204
Mémentos - Droit administratif - 16e - 205
Mémentos - Droit administratif - 16e - 206
Mémentos - Droit administratif - 16e - 207
Mémentos - Droit administratif - 16e - 208
Mémentos - Droit administratif - 16e - 209
Mémentos - Droit administratif - 16e - 210
Mémentos - Droit administratif - 16e - 211
Mémentos - Droit administratif - 16e - 212
Mémentos - Droit administratif - 16e - 213
Mémentos - Droit administratif - 16e - 214
Mémentos - Droit administratif - 16e - 215
Mémentos - Droit administratif - 16e - 216
Mémentos - Droit administratif - 16e - 217
Mémentos - Droit administratif - 16e - 218
Mémentos - Droit administratif - 16e - 219
Mémentos - Droit administratif - 16e - 220
Mémentos - Droit administratif - 16e - 221
Mémentos - Droit administratif - 16e - 222
Mémentos - Droit administratif - 16e - 223
Mémentos - Droit administratif - 16e - 224
Mémentos - Droit administratif - 16e - 225
Mémentos - Droit administratif - 16e - 226
Mémentos - Droit administratif - 16e - 227
Mémentos - Droit administratif - 16e - 228
Mémentos - Droit administratif - 16e - 229
Mémentos - Droit administratif - 16e - 230
Mémentos - Droit administratif - 16e - 231
Mémentos - Droit administratif - 16e - 232
Mémentos - Droit administratif - 16e - 233
Mémentos - Droit administratif - 16e - 234
Mémentos - Droit administratif - 16e - 235
Mémentos - Droit administratif - 16e - 236
Mémentos - Droit administratif - 16e - 237
Mémentos - Droit administratif - 16e - 238
Mémentos - Droit administratif - 16e - 239
Mémentos - Droit administratif - 16e - 240
Mémentos - Droit administratif - 16e - 241
Mémentos - Droit administratif - 16e - 242
Mémentos - Droit administratif - 16e - 243
Mémentos - Droit administratif - 16e - 244
Mémentos - Droit administratif - 16e - 245
Mémentos - Droit administratif - 16e - 246
Mémentos - Droit administratif - 16e - 247
Mémentos - Droit administratif - 16e - 248
Mémentos - Droit administratif - 16e - 249
Mémentos - Droit administratif - 16e - 250
Mémentos - Droit administratif - 16e - 251
Mémentos - Droit administratif - 16e - 252
Mémentos - Droit administratif - 16e - 253
Mémentos - Droit administratif - 16e - 254
Mémentos - Droit administratif - 16e - 255
Mémentos - Droit administratif - 16e - 256
Mémentos - Droit administratif - 16e - 257
Mémentos - Droit administratif - 16e - 258
Mémentos - Droit administratif - 16e - 259
Mémentos - Droit administratif - 16e - 260
Mémentos - Droit administratif - 16e - 261
Mémentos - Droit administratif - 16e - 262
Mémentos - Droit administratif - 16e - 263
Mémentos - Droit administratif - 16e - 264
Mémentos - Droit administratif - 16e - 265
Mémentos - Droit administratif - 16e - 266
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25765-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22123-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25952-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22146-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25872-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25825-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22126-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22134-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22140-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22142-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22129-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22143-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22236-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22132-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22149-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22157-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22145-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22156-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22150-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22125-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-23216-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22120-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22151-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22141-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22152-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22118-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22138-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22131-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22144-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22137-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22139-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22136-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22127-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22121-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22124-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22147-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22130-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22158-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22153-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22155-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22148-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22119-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22154-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22128-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17554-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-18993-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06244-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17539-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17570-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-19217-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17563-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17546-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17564-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17553-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17562-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13559-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09119-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17576-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17541-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09123-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17252-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17255-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09309-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13380-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13361-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09122-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13216-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07150-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09118-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07425-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09087-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09104-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07426-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07424-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09042-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07529-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07438-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06983-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07133-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06836-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06818-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06834-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06832-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06826-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06808-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06758-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05549-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06226-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/9782-297-06223-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06145-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06157-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05543-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05555-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05546-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05550-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05534-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05536-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04718-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04700-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04699-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-02463-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03256-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03029-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03143-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-02464-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-01535-6
https://www.nxtbookmedia.com