Systèmes - Communications numériques - 1re - 70

Communications numériques

I.

La régulation par le droit souple

Un droit pour « inciter, inviter, recommander, conseiller »1 ?
C'est à partir des années 1980 que s'est développée en France une
réflexion sur la norme tendant à considérer qu'il fallait étendre la
définition du droit à des pratiques non contraignantes, quitte à
s'écarter du positivisme2. Le paradigme d'un droit obligatoire et
contraignant permettait de laisser de côté tout ce que les AAI produisent au quotidien, à savoir les recommandations, déclarations,
lignes directrices, notes d'informations, avis, mises en garde et
autres chartes de bonne conduite, guides, référentiels3, etc., sans
se soucier de leur régime juridique. L'adoption de ces documents
permet aux autorités de régulation de procéder à des ajustements
réguliers, conformément d'ailleurs à ce qui est attendu de ce type
d'encadrement. C'est donc l'avènement de la régulation, et plus
exactement la régulation économique, qui engendre l'édiction de
textes dotés « d'un mode de rédaction et une présentation formelle
libres, disponibles, choisis au quotidien de l'action de régulation, et
choisis davantage pour séduire et provoquer l'adhésion, intimider ou
susciter en contournant le droit, que pour signifier »4. L'idée est que
ces textes génèrent par eux-mêmes - « naturellement » - une
influence significative à l'égard de ceux censés les appliquer, orientant notamment la conduite des opérateurs sur le marché, sans se
borner, selon la formule de Portalis reprise par le Conseil d'État, à
« ordonner, prescrire ou interdire » dans le respect de la sécurité
juridique5. L'élaboration de modalités techniques et d'orientations
essentielles, l'émergence d'une doctrine, la rapidité d'action, privilégient des mécanismes d'implication des parties prenantes à leur
élaboration. L'on peut légitimement se demander s'il s'agit de règles
1. THIBIERGE C., « Le droit souple - Réflexion sur les textures du droit », RTD civ. 2003, p. 599.
2. CARBONNIER J., Flexible droit - Pour une sociologie du droit sans rigueur, 1re éd., 1969, LGDJ ;
AMSELEK P., « L'évolution générale de la technique juridique dans les sociétés occidentales », RDP 1982, p. 275 ; ATIAS C., « Normatif et non normatif dans la législation récente du
droit privé », RRJ 1982, p. 219 ; AUBY J.-B., « Prescription juridique et production juridique »,
RDP 1988, p. 673 ; DELMAS-MARTY M., Le flou du droit, 1986, PUF, coll. Les voies du droit ;
CHEVALLIER J., L'État post-moderne, 1re éd., 1998, préc. ; THIBIERGE C., « Le droit souple -
Réflexion sur les textures du droit », préc. ; Association Henri Capitant (dir.), Le droit souple
- Journées Nationales de Boulogne-sur-Mer, t. XIII, 2009, Dalloz, coll. Thèmes & commentaires ; BOECOMEI V. et FURT J.M., « L'évolution de la réglementation de la qualité : une contribution à la théorie du droit souple », LPA, 21 juin 2006, p. 6 ; VIGOUROUX C., « Du droit "mou" au
droit "souple" », AJDA 2013, p. 1825.
3. V. en ce sens, THIBIERGE C., « Le droit souple - Réflexion sur les textures du droit », préc.
4. GAUDEMET Y., « La régulation économique ou la dilution des normes », préc.
5. Rapport du Conseil d'État, p. 189 et 182 ; reprenant les considérations du rapport,
VIGOUROUX C., « Du droit "mou" au droit "souple" », AJDA 2013, p. 1825.

70



Systèmes - Communications numériques - 1re

Table des matières de la publication Systèmes - Communications numériques - 1re

Systèmes - Communications numériques - 1re - 1
Systèmes - Communications numériques - 1re - 2
Systèmes - Communications numériques - 1re - 3
Systèmes - Communications numériques - 1re - 4
Systèmes - Communications numériques - 1re - 5
Systèmes - Communications numériques - 1re - 6
Systèmes - Communications numériques - 1re - 7
Systèmes - Communications numériques - 1re - 8
Systèmes - Communications numériques - 1re - 9
Systèmes - Communications numériques - 1re - 10
Systèmes - Communications numériques - 1re - 11
Systèmes - Communications numériques - 1re - 12
Systèmes - Communications numériques - 1re - 13
Systèmes - Communications numériques - 1re - 14
Systèmes - Communications numériques - 1re - 15
Systèmes - Communications numériques - 1re - 16
Systèmes - Communications numériques - 1re - 17
Systèmes - Communications numériques - 1re - 18
Systèmes - Communications numériques - 1re - 19
Systèmes - Communications numériques - 1re - 20
Systèmes - Communications numériques - 1re - 21
Systèmes - Communications numériques - 1re - 22
Systèmes - Communications numériques - 1re - 23
Systèmes - Communications numériques - 1re - 24
Systèmes - Communications numériques - 1re - 25
Systèmes - Communications numériques - 1re - 26
Systèmes - Communications numériques - 1re - 27
Systèmes - Communications numériques - 1re - 28
Systèmes - Communications numériques - 1re - 29
Systèmes - Communications numériques - 1re - 30
Systèmes - Communications numériques - 1re - 31
Systèmes - Communications numériques - 1re - 32
Systèmes - Communications numériques - 1re - 33
Systèmes - Communications numériques - 1re - 34
Systèmes - Communications numériques - 1re - 35
Systèmes - Communications numériques - 1re - 36
Systèmes - Communications numériques - 1re - 37
Systèmes - Communications numériques - 1re - 38
Systèmes - Communications numériques - 1re - 39
Systèmes - Communications numériques - 1re - 40
Systèmes - Communications numériques - 1re - 41
Systèmes - Communications numériques - 1re - 42
Systèmes - Communications numériques - 1re - 43
Systèmes - Communications numériques - 1re - 44
Systèmes - Communications numériques - 1re - 45
Systèmes - Communications numériques - 1re - 46
Systèmes - Communications numériques - 1re - 47
Systèmes - Communications numériques - 1re - 48
Systèmes - Communications numériques - 1re - 49
Systèmes - Communications numériques - 1re - 50
Systèmes - Communications numériques - 1re - 51
Systèmes - Communications numériques - 1re - 52
Systèmes - Communications numériques - 1re - 53
Systèmes - Communications numériques - 1re - 54
Systèmes - Communications numériques - 1re - 55
Systèmes - Communications numériques - 1re - 56
Systèmes - Communications numériques - 1re - 57
Systèmes - Communications numériques - 1re - 58
Systèmes - Communications numériques - 1re - 59
Systèmes - Communications numériques - 1re - 60
Systèmes - Communications numériques - 1re - 61
Systèmes - Communications numériques - 1re - 62
Systèmes - Communications numériques - 1re - 63
Systèmes - Communications numériques - 1re - 64
Systèmes - Communications numériques - 1re - 65
Systèmes - Communications numériques - 1re - 66
Systèmes - Communications numériques - 1re - 67
Systèmes - Communications numériques - 1re - 68
Systèmes - Communications numériques - 1re - 69
Systèmes - Communications numériques - 1re - 70
Systèmes - Communications numériques - 1re - 71
Systèmes - Communications numériques - 1re - 72
Systèmes - Communications numériques - 1re - 73
Systèmes - Communications numériques - 1re - 74
Systèmes - Communications numériques - 1re - 75
Systèmes - Communications numériques - 1re - 76
Systèmes - Communications numériques - 1re - 77
Systèmes - Communications numériques - 1re - 78
Systèmes - Communications numériques - 1re - 79
Systèmes - Communications numériques - 1re - 80
Systèmes - Communications numériques - 1re - 81
Systèmes - Communications numériques - 1re - 82
Systèmes - Communications numériques - 1re - 83
Systèmes - Communications numériques - 1re - 84
Systèmes - Communications numériques - 1re - 85
Systèmes - Communications numériques - 1re - 86
Systèmes - Communications numériques - 1re - 87
Systèmes - Communications numériques - 1re - 88
Systèmes - Communications numériques - 1re - 89
Systèmes - Communications numériques - 1re - 90
Systèmes - Communications numériques - 1re - 91
Systèmes - Communications numériques - 1re - 92
Systèmes - Communications numériques - 1re - 93
Systèmes - Communications numériques - 1re - 94
Systèmes - Communications numériques - 1re - 95
Systèmes - Communications numériques - 1re - 96
Systèmes - Communications numériques - 1re - 97
Systèmes - Communications numériques - 1re - 98
Systèmes - Communications numériques - 1re - 99
Systèmes - Communications numériques - 1re - 100
Systèmes - Communications numériques - 1re - 101
Systèmes - Communications numériques - 1re - 102
Systèmes - Communications numériques - 1re - 103
Systèmes - Communications numériques - 1re - 104
Systèmes - Communications numériques - 1re - 105
Systèmes - Communications numériques - 1re - 106
Systèmes - Communications numériques - 1re - 107
Systèmes - Communications numériques - 1re - 108
Systèmes - Communications numériques - 1re - 109
Systèmes - Communications numériques - 1re - 110
Systèmes - Communications numériques - 1re - 111
Systèmes - Communications numériques - 1re - 112
Systèmes - Communications numériques - 1re - 113
Systèmes - Communications numériques - 1re - 114
Systèmes - Communications numériques - 1re - 115
Systèmes - Communications numériques - 1re - 116
Systèmes - Communications numériques - 1re - 117
Systèmes - Communications numériques - 1re - 118
Systèmes - Communications numériques - 1re - 119
Systèmes - Communications numériques - 1re - 120
Systèmes - Communications numériques - 1re - 121
Systèmes - Communications numériques - 1re - 122
Systèmes - Communications numériques - 1re - 123
Systèmes - Communications numériques - 1re - 124
Systèmes - Communications numériques - 1re - 125
Systèmes - Communications numériques - 1re - 126
Systèmes - Communications numériques - 1re - 127
Systèmes - Communications numériques - 1re - 128
Systèmes - Communications numériques - 1re - 129
Systèmes - Communications numériques - 1re - 130
Systèmes - Communications numériques - 1re - 131
Systèmes - Communications numériques - 1re - 132
Systèmes - Communications numériques - 1re - 133
Systèmes - Communications numériques - 1re - 134
Systèmes - Communications numériques - 1re - 135
Systèmes - Communications numériques - 1re - 136
Systèmes - Communications numériques - 1re - 137
Systèmes - Communications numériques - 1re - 138
Systèmes - Communications numériques - 1re - 139
Systèmes - Communications numériques - 1re - 140
Systèmes - Communications numériques - 1re - 141
Systèmes - Communications numériques - 1re - 142
Systèmes - Communications numériques - 1re - 143
Systèmes - Communications numériques - 1re - 144
Systèmes - Communications numériques - 1re - 145
Systèmes - Communications numériques - 1re - 146
Systèmes - Communications numériques - 1re - 147
Systèmes - Communications numériques - 1re - 148
Systèmes - Communications numériques - 1re - 149
Systèmes - Communications numériques - 1re - 150
Systèmes - Communications numériques - 1re - 151
Systèmes - Communications numériques - 1re - 152
Systèmes - Communications numériques - 1re - 153
Systèmes - Communications numériques - 1re - 154
Systèmes - Communications numériques - 1re - 155
Systèmes - Communications numériques - 1re - 156
Systèmes - Communications numériques - 1re - 157
Systèmes - Communications numériques - 1re - 158
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-11447-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-13124-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-13123-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-09236-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-07573-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-10700-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-09438-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-09270-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06561-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06092-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-09334-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-07595-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05215-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04996-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06154-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05155-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04712-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06078-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06538-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-07245-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05229-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06806-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05775-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04637-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05545-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06328-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06609-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06293-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06007-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06539-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06524-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06278-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06511-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06527-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05715-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06324-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06066-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05671-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06083-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05744-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04660-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06018-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06005-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05776-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05987-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06118-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04947-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-06001-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05891-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05645-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05905-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05270-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05727-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05598-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03762-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03999-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04659-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05151-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04728-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04668-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05214-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05234-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03277-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05204-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03778-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05051-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04403-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04371-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03763-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03623-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04760-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03697-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-05044-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04570-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04721-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04475-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04331-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03396-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04714-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04729-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04561-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04013-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04662-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03946-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03912-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04467-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03998-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04407-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03940-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04364-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03937-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04003-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03982-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-02620-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04295-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03253-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04330-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03615-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04057-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04046-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03821-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03786-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04032-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03964-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04008-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-04049-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03673-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03726-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-01585-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03760-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03744-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03471-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03761-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03743-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03344-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03608-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03535-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03723-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03581-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03624-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03481-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03474-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03449-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03629-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03644-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03534-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03255-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-02827-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03460-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03473-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-3577-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03532-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03389-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03431-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03472-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03541-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03398-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03432-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03496-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03455-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/LGDJ/978-2-275-03433-1
https://www.nxtbookmedia.com