IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 77

importante explorar y cuantificar las interacciones mutuas,
así como buscar ejemplos de cómo estas integraciones pueden proporcionar flexibilidad y otros beneficios. Desde la
perspectiva del sector eléctrico, es importante asegurar que
exista suficiente flexibilidad en los sistemas interconectados
para respaldar las metas de descarbonización, como las establecidas en el Acuerdo de París, al tiempo que se garantice
la confiabilidad operativa.
En este artículo, consideramos dos tipos principales de
flexibilidad. La primera es la flexibilidad entre sectores y
recursos, denominada flexibilidad de recursos. Incluye el
cambio entre los diferentes tipos de combustible, los que
pueden estar en el lado de la generación o la demanda, y el
cual generalmente se realiza para la descarbonización (gráfico 1). El segundo tipo se encuentra dentro de un sector y
alude a la flexibilidad operativa, como la provisión de reservas o servicios auxiliares logrados a través del intercambio
de recursos, el control operativo y la diversificación.
Para los servicios de energía como la luz, calefacción,
refrigeración y el transporte se espera una transición de
un sector proveedor a otro, o incluso con múltiples opciones. Por lo tanto, aumentará la flexibilidad de los recursos.
El acoplamiento de los sistemas de gas y electricidad ha

recibido bastante atención en los últimos años. En Europa,
la regulación de la Unión Europea (UE) 347/2013, adoptada
por el Parlamento de la UE y el Consejo de la UE, requiere
modelos interconectados de los sectores de la electricidad
y el gas para la planificación de la infraestructura a nivel
paneuropeo. Concentrándose más en cuestiones operativas,
en los Estados Unidos en 2015, la Comisión Federal Reguladora de Energía emitió la Sentencia 809 "para coordinar
mejor la programación de los mercados mayoristas de gas
natural y electricidad ante una mayor dependencia del gas
natural para la generación eléctrica".
¿Qué está impulsando el acoplamiento de sectores? En
casos aislados, como la cogeneración, son simples consideraciones costo-beneficio. Pero el mayor impulso actual es
la descarbonización. Sin embargo, los recursos sostenibles
de biomasa son limitados, y la captura y almacenamiento
de carbono (CCS, por sus siglas en inglés) está limitada por
varios factores, como los costos, las limitadas oportunidades de almacenamiento y las consideraciones normativas.
En muchos sectores, estas limitaciones llevan a que la electrificación sea la principal opción para la descarbonización,
mientras que la energía eólica y solar dominan la generación de energía. Es por esto que el acoplamiento de sectores

Fuente

Sistema eléctrico (portador, procesos, dispositivos)

Servicio

Importación

Sistema eléctrico

Exportación

Solar FV

Bio
Cog./Caldera

Gas
Cog.

Energía a
gas

Bomba
de calor
de distrito

AT
Bomba
de calor

Calefacción
del proceso

Calefacción de distrito/Calefacción de cuadra

Eólica

Bomba
de Calor
Caldera
Bio,
Desecho,
Etc.

Gas
natural

VE/PHEV
Gasificación
Anaeróbica

Metanización

Gasificación
térmica

MCI/CC

Sistemas de gas (metano/gas de síntesis/hidrógeno)

Almacenamiento
de gas
Petróleo

Gas
catálisis,
etc.

TI, luz,
refrigeración

Almacenamiento de
combustible

Combustibles líquidos: fósil/FER (gasolina, diésel, metanol, DME, etc.)

Calefacción
de edificios
Transporte
terrestre

Transporte
férreo

Transporte
marítimo

Aviación

gráfico 1. El flujo de energía simulado en Dinamarca para 2035. DME: dimetil éter; PHEV: VE híbrido conectable; MCI:
motor de combustión interna; CC: celda de combustible; FER: fuente de energía renovable; FV: fotovoltaica; Bio: biomasa;
TI: tecnología de la información; AT: alta temperatura. (Fuente: Energinet; utilizado con permiso).
noviembre/diciembre 2019

ieee power & energy magazine

77



IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019

Table of Contents for the Digital Edition of IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019

Contents
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - Cover1
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - Cover2
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - Contents
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 2
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 3
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 4
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 5
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 6
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 7
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 8
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 9
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 10
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 11
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 12
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 13
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 14
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 15
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 16
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 17
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 18
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 19
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 20
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 21
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 22
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 23
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 24
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 25
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 26
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 27
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 28
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 29
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 30
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 31
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 32
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 33
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 34
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 35
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 36
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 37
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 38
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 39
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 40
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 41
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 42
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 43
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 44
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 45
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 46
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 47
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 48
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 49
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 50
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 51
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 52
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 53
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 54
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 55
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 56
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 57
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 58
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 59
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 60
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 61
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 62
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 63
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 64
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 65
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 66
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 67
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 68
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 69
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 70
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 71
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 72
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 73
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 74
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 75
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 76
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 77
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 78
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 79
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 80
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 81
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 82
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 83
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 84
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 85
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 86
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 87
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 88
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 89
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 90
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 91
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 92
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 93
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 94
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 95
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 96
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 97
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 98
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 99
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 100
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 101
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 102
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 103
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 104
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 105
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 106
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 107
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 108
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 109
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 110
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 111
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 112
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 113
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 114
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 115
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 116
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 117
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 118
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 119
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 120
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 121
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 122
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 123
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 124
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 125
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 126
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 127
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 128
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 129
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 130
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 131
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 132
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 133
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - 134
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - Cover3
IEEE Power & Energy Magazine - Spanish - November 2019 - Cover4
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0708_2022
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0506_2022
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0304_2022
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0102_2022
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_1112_2021
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0910_2021
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0708_2021
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0506_2021
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0304_2021
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0102_2021
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_111220
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_091020
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_070820
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_050620
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_030420
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_010220
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_1119
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_091019
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_070819
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_050619
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_030419
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_010219
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_111218
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_091018
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_070818
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_050618
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_030418
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_010218
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0917
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0717
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0517
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0117
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0317
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_1116
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_0916
https://www.nxtbook.com/nxtbooks/pes/powerenergy_sp_111217
https://www.nxtbookmedia.com