Mémentos - Droit international privé - 13e - 177

CHAPITRE 8 - Le statut familial et le patrimoine
177
1) L'établissement de la filiation
a) Présentation des règles de conflit
1. L'article 311-14 du Code civil
489. L'article 311-14 dispose que « la filiation est régie par la loi personnelle de la
mère au jour de la naissance de l'enfant ; si la mère n'est pas connue, par la loi
personnelle de l'enfant ». Cette disposition opte pour un rattachement inhabituel à la
loi de la mère19
. Ce rattachement a été justifié par le fait que la mère est le plus
souvent connue, de sorte qu'aucune difficulté majeure ne devrait apparaître pour désigner
la loi applicable.
490. Si la mère est inconnue, il est fait recours, selon l'article 311-14, à la loi personnelle
de l'enfant. Ce rattachement subsidiaire pose une difficulté. Que faut-il entendre
par l'expression « si la mère n'est pas connue » ? On peut hésiter entre deux approches.
On peut considérer que la mère est inconnue à chaque fois que le lien maternel
n'est pas établi juridiquement. On peut aussi considérer que la mère est connue dès
lors qu'elle est identifiée, même si la maternité n'est pas juridiquement établie. Cette
situation se produit par exemple lorsque l'action vise à établir la maternité et est
dirigée vers la mère prétendue. Le lien juridique n'est pas alors établi, mais l'action
vise la mère supposée, qui est connue en fait. La Cour de cassation a tranché la question
en faveur de cette seconde approche dans un arrêt Imhoos de la Première
chambre civile du 11 juin 1996 (nº94-12926), dans une affaire où, il est vrai, le nom
de la mère était mentionné dans l'acte de naissance.
2. L'article 311-15 du Code civil
491. L'article 311-15 précise, dans sa rédaction issue de l'ordonnance du 4 juillet
2005 : « toutefois, si l'enfant et ses père et mère ou l'un d'eux ont en France leur résidence
habituelle, commune ou séparée, la possession d'état produit toutes les conséquences
qui en découlent selon la loi française, lors même que les autres éléments de
la filiation auraient pu dépendre d'une loi étrangère ».
492. Cette disposition vient atténuer la force du rattachement à la loi de la mère
énoncé par l'article 311-14, en faisant prévaloir la possession d'état de la loi française
dès lors que la situation présente des rattachements importants avec la France, en
raison de l'existence d'une résidence en France. Il s'agit de faire prévaloir les situations
de fait qui sont établies en France et qui sont susceptibles d'être reconnues par le droit
français au titre de la possession d'état. La Cour de cassation a précisé que ce texte n'a
vocation à jouer que si, en vertu de l'article 311-14, la filiation est régie par une loi
étrangère20
.
3. L'article 311-17 du Code civil
493. Selon l'article 311-17, « la reconnaissance volontaire de paternité ou de maternité
est valable si elle a été faite en conformité, soit de la loi personnelle de son auteur, soit
de la loi personnelle de l'enfant ». Cette disposition présente une spécificité évidente
--
19. Pour une illustration, Cass. 1re
civ., 25 mai 2022, nº 20-50035.
20. Cass. 1re civ., 23 mars 2022, nº 21-12952.

Mémentos - Droit international privé - 13e

Table des matières de la publication Mémentos - Droit international privé - 13e

Mémentos - Droit international privé - 13e - 1
Mémentos - Droit international privé - 13e - 2
Mémentos - Droit international privé - 13e - 3
Mémentos - Droit international privé - 13e - 4
Mémentos - Droit international privé - 13e - 5
Mémentos - Droit international privé - 13e - 6
Mémentos - Droit international privé - 13e - 7
Mémentos - Droit international privé - 13e - 8
Mémentos - Droit international privé - 13e - 9
Mémentos - Droit international privé - 13e - 10
Mémentos - Droit international privé - 13e - 11
Mémentos - Droit international privé - 13e - 12
Mémentos - Droit international privé - 13e - 13
Mémentos - Droit international privé - 13e - 14
Mémentos - Droit international privé - 13e - 15
Mémentos - Droit international privé - 13e - 16
Mémentos - Droit international privé - 13e - 17
Mémentos - Droit international privé - 13e - 18
Mémentos - Droit international privé - 13e - 19
Mémentos - Droit international privé - 13e - 20
Mémentos - Droit international privé - 13e - 21
Mémentos - Droit international privé - 13e - 22
Mémentos - Droit international privé - 13e - 23
Mémentos - Droit international privé - 13e - 24
Mémentos - Droit international privé - 13e - 25
Mémentos - Droit international privé - 13e - 26
Mémentos - Droit international privé - 13e - 27
Mémentos - Droit international privé - 13e - 28
Mémentos - Droit international privé - 13e - 29
Mémentos - Droit international privé - 13e - 30
Mémentos - Droit international privé - 13e - 31
Mémentos - Droit international privé - 13e - 32
Mémentos - Droit international privé - 13e - 33
Mémentos - Droit international privé - 13e - 34
Mémentos - Droit international privé - 13e - 35
Mémentos - Droit international privé - 13e - 36
Mémentos - Droit international privé - 13e - 37
Mémentos - Droit international privé - 13e - 38
Mémentos - Droit international privé - 13e - 39
Mémentos - Droit international privé - 13e - 40
Mémentos - Droit international privé - 13e - 41
Mémentos - Droit international privé - 13e - 42
Mémentos - Droit international privé - 13e - 43
Mémentos - Droit international privé - 13e - 44
Mémentos - Droit international privé - 13e - 45
Mémentos - Droit international privé - 13e - 46
Mémentos - Droit international privé - 13e - 47
Mémentos - Droit international privé - 13e - 48
Mémentos - Droit international privé - 13e - 49
Mémentos - Droit international privé - 13e - 50
Mémentos - Droit international privé - 13e - 51
Mémentos - Droit international privé - 13e - 52
Mémentos - Droit international privé - 13e - 53
Mémentos - Droit international privé - 13e - 54
Mémentos - Droit international privé - 13e - 55
Mémentos - Droit international privé - 13e - 56
Mémentos - Droit international privé - 13e - 57
Mémentos - Droit international privé - 13e - 58
Mémentos - Droit international privé - 13e - 59
Mémentos - Droit international privé - 13e - 60
Mémentos - Droit international privé - 13e - 61
Mémentos - Droit international privé - 13e - 62
Mémentos - Droit international privé - 13e - 63
Mémentos - Droit international privé - 13e - 64
Mémentos - Droit international privé - 13e - 65
Mémentos - Droit international privé - 13e - 66
Mémentos - Droit international privé - 13e - 67
Mémentos - Droit international privé - 13e - 68
Mémentos - Droit international privé - 13e - 69
Mémentos - Droit international privé - 13e - 70
Mémentos - Droit international privé - 13e - 71
Mémentos - Droit international privé - 13e - 72
Mémentos - Droit international privé - 13e - 73
Mémentos - Droit international privé - 13e - 74
Mémentos - Droit international privé - 13e - 75
Mémentos - Droit international privé - 13e - 76
Mémentos - Droit international privé - 13e - 77
Mémentos - Droit international privé - 13e - 78
Mémentos - Droit international privé - 13e - 79
Mémentos - Droit international privé - 13e - 80
Mémentos - Droit international privé - 13e - 81
Mémentos - Droit international privé - 13e - 82
Mémentos - Droit international privé - 13e - 83
Mémentos - Droit international privé - 13e - 84
Mémentos - Droit international privé - 13e - 85
Mémentos - Droit international privé - 13e - 86
Mémentos - Droit international privé - 13e - 87
Mémentos - Droit international privé - 13e - 88
Mémentos - Droit international privé - 13e - 89
Mémentos - Droit international privé - 13e - 90
Mémentos - Droit international privé - 13e - 91
Mémentos - Droit international privé - 13e - 92
Mémentos - Droit international privé - 13e - 93
Mémentos - Droit international privé - 13e - 94
Mémentos - Droit international privé - 13e - 95
Mémentos - Droit international privé - 13e - 96
Mémentos - Droit international privé - 13e - 97
Mémentos - Droit international privé - 13e - 98
Mémentos - Droit international privé - 13e - 99
Mémentos - Droit international privé - 13e - 100
Mémentos - Droit international privé - 13e - 101
Mémentos - Droit international privé - 13e - 102
Mémentos - Droit international privé - 13e - 103
Mémentos - Droit international privé - 13e - 104
Mémentos - Droit international privé - 13e - 105
Mémentos - Droit international privé - 13e - 106
Mémentos - Droit international privé - 13e - 107
Mémentos - Droit international privé - 13e - 108
Mémentos - Droit international privé - 13e - 109
Mémentos - Droit international privé - 13e - 110
Mémentos - Droit international privé - 13e - 111
Mémentos - Droit international privé - 13e - 112
Mémentos - Droit international privé - 13e - 113
Mémentos - Droit international privé - 13e - 114
Mémentos - Droit international privé - 13e - 115
Mémentos - Droit international privé - 13e - 116
Mémentos - Droit international privé - 13e - 117
Mémentos - Droit international privé - 13e - 118
Mémentos - Droit international privé - 13e - 119
Mémentos - Droit international privé - 13e - 120
Mémentos - Droit international privé - 13e - 121
Mémentos - Droit international privé - 13e - 122
Mémentos - Droit international privé - 13e - 123
Mémentos - Droit international privé - 13e - 124
Mémentos - Droit international privé - 13e - 125
Mémentos - Droit international privé - 13e - 126
Mémentos - Droit international privé - 13e - 127
Mémentos - Droit international privé - 13e - 128
Mémentos - Droit international privé - 13e - 129
Mémentos - Droit international privé - 13e - 130
Mémentos - Droit international privé - 13e - 131
Mémentos - Droit international privé - 13e - 132
Mémentos - Droit international privé - 13e - 133
Mémentos - Droit international privé - 13e - 134
Mémentos - Droit international privé - 13e - 135
Mémentos - Droit international privé - 13e - 136
Mémentos - Droit international privé - 13e - 137
Mémentos - Droit international privé - 13e - 138
Mémentos - Droit international privé - 13e - 139
Mémentos - Droit international privé - 13e - 140
Mémentos - Droit international privé - 13e - 141
Mémentos - Droit international privé - 13e - 142
Mémentos - Droit international privé - 13e - 143
Mémentos - Droit international privé - 13e - 144
Mémentos - Droit international privé - 13e - 145
Mémentos - Droit international privé - 13e - 146
Mémentos - Droit international privé - 13e - 147
Mémentos - Droit international privé - 13e - 148
Mémentos - Droit international privé - 13e - 149
Mémentos - Droit international privé - 13e - 150
Mémentos - Droit international privé - 13e - 151
Mémentos - Droit international privé - 13e - 152
Mémentos - Droit international privé - 13e - 153
Mémentos - Droit international privé - 13e - 154
Mémentos - Droit international privé - 13e - 155
Mémentos - Droit international privé - 13e - 156
Mémentos - Droit international privé - 13e - 157
Mémentos - Droit international privé - 13e - 158
Mémentos - Droit international privé - 13e - 159
Mémentos - Droit international privé - 13e - 160
Mémentos - Droit international privé - 13e - 161
Mémentos - Droit international privé - 13e - 162
Mémentos - Droit international privé - 13e - 163
Mémentos - Droit international privé - 13e - 164
Mémentos - Droit international privé - 13e - 165
Mémentos - Droit international privé - 13e - 166
Mémentos - Droit international privé - 13e - 167
Mémentos - Droit international privé - 13e - 168
Mémentos - Droit international privé - 13e - 169
Mémentos - Droit international privé - 13e - 170
Mémentos - Droit international privé - 13e - 171
Mémentos - Droit international privé - 13e - 172
Mémentos - Droit international privé - 13e - 173
Mémentos - Droit international privé - 13e - 174
Mémentos - Droit international privé - 13e - 175
Mémentos - Droit international privé - 13e - 176
Mémentos - Droit international privé - 13e - 177
Mémentos - Droit international privé - 13e - 178
Mémentos - Droit international privé - 13e - 179
Mémentos - Droit international privé - 13e - 180
Mémentos - Droit international privé - 13e - 181
Mémentos - Droit international privé - 13e - 182
Mémentos - Droit international privé - 13e - 183
Mémentos - Droit international privé - 13e - 184
Mémentos - Droit international privé - 13e - 185
Mémentos - Droit international privé - 13e - 186
Mémentos - Droit international privé - 13e - 187
Mémentos - Droit international privé - 13e - 188
Mémentos - Droit international privé - 13e - 189
Mémentos - Droit international privé - 13e - 190
Mémentos - Droit international privé - 13e - 191
Mémentos - Droit international privé - 13e - 192
Mémentos - Droit international privé - 13e - 193
Mémentos - Droit international privé - 13e - 194
Mémentos - Droit international privé - 13e - 195
Mémentos - Droit international privé - 13e - 196
Mémentos - Droit international privé - 13e - 197
Mémentos - Droit international privé - 13e - 198
Mémentos - Droit international privé - 13e - 199
Mémentos - Droit international privé - 13e - 200
Mémentos - Droit international privé - 13e - 201
Mémentos - Droit international privé - 13e - 202
Mémentos - Droit international privé - 13e - 203
Mémentos - Droit international privé - 13e - 204
Mémentos - Droit international privé - 13e - 205
Mémentos - Droit international privé - 13e - 206
Mémentos - Droit international privé - 13e - 207
Mémentos - Droit international privé - 13e - 208
Mémentos - Droit international privé - 13e - 209
Mémentos - Droit international privé - 13e - 210
Mémentos - Droit international privé - 13e - 211
Mémentos - Droit international privé - 13e - 212
Mémentos - Droit international privé - 13e - 213
Mémentos - Droit international privé - 13e - 214
Mémentos - Droit international privé - 13e - 215
Mémentos - Droit international privé - 13e - 216
Mémentos - Droit international privé - 13e - 217
Mémentos - Droit international privé - 13e - 218
Mémentos - Droit international privé - 13e - 219
Mémentos - Droit international privé - 13e - 220
Mémentos - Droit international privé - 13e - 221
Mémentos - Droit international privé - 13e - 222
Mémentos - Droit international privé - 13e - 223
Mémentos - Droit international privé - 13e - 224
Mémentos - Droit international privé - 13e - 225
Mémentos - Droit international privé - 13e - 226
Mémentos - Droit international privé - 13e - 227
Mémentos - Droit international privé - 13e - 228
Mémentos - Droit international privé - 13e - 229
Mémentos - Droit international privé - 13e - 230
Mémentos - Droit international privé - 13e - 231
Mémentos - Droit international privé - 13e - 232
Mémentos - Droit international privé - 13e - 233
Mémentos - Droit international privé - 13e - 234
Mémentos - Droit international privé - 13e - 235
Mémentos - Droit international privé - 13e - 236
Mémentos - Droit international privé - 13e - 237
Mémentos - Droit international privé - 13e - 238
Mémentos - Droit international privé - 13e - 239
Mémentos - Droit international privé - 13e - 240
Mémentos - Droit international privé - 13e - 241
Mémentos - Droit international privé - 13e - 242
Mémentos - Droit international privé - 13e - 243
Mémentos - Droit international privé - 13e - 244
Mémentos - Droit international privé - 13e - 245
Mémentos - Droit international privé - 13e - 246
Mémentos - Droit international privé - 13e - 247
Mémentos - Droit international privé - 13e - 248
Mémentos - Droit international privé - 13e - 249
Mémentos - Droit international privé - 13e - 250
Mémentos - Droit international privé - 13e - 251
Mémentos - Droit international privé - 13e - 252
Mémentos - Droit international privé - 13e - 253
Mémentos - Droit international privé - 13e - 254
Mémentos - Droit international privé - 13e - 255
Mémentos - Droit international privé - 13e - 256
Mémentos - Droit international privé - 13e - 257
Mémentos - Droit international privé - 13e - 258
Mémentos - Droit international privé - 13e - 259
Mémentos - Droit international privé - 13e - 260
Mémentos - Droit international privé - 13e - 261
Mémentos - Droit international privé - 13e - 262
Mémentos - Droit international privé - 13e - 263
Mémentos - Droit international privé - 13e - 264
Mémentos - Droit international privé - 13e - 265
Mémentos - Droit international privé - 13e - 266
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25765-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22123-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25952-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22146-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25872-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25825-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22126-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22134-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22140-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22142-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22129-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22143-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22236-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22132-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22149-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22157-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22145-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22156-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22150-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22125-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-23216-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22120-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22151-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22141-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22152-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22118-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22138-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22131-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22144-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22137-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22139-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22136-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22127-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22121-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22124-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22147-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22130-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22158-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22153-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22155-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22148-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22119-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22154-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22128-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17554-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-18993-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06244-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17539-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17570-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-19217-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17563-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17546-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17564-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17553-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17562-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13559-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09119-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17576-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17541-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09123-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17252-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17255-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09309-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13380-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13361-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09122-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13216-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07150-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09118-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07425-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09087-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09104-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07426-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07424-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09042-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07529-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07438-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06983-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07133-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06836-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06818-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06834-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06832-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06826-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06808-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06758-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05549-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06226-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/9782-297-06223-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06145-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06157-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05543-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05555-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05546-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05550-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05534-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05536-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04718-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04700-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04699-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-02463-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03256-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03029-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03143-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-02464-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-01535-6
https://www.nxtbookmedia.com